Communicatie per Situatie
Een chaotische situatie vraagt kordaatheid, durven handelen, de focus buiten je richten om enige vorm van controle te (her)nemen zodat er hernieuwde orde ontstaat. Communicatie van een leider is in deze situatie idealiter helder en ondubbelzinnig. Complexiteit in en van een situatie vraagt onder andere bewust verbinding scheppen tussen alle betrokkenen, onzekerheid erkennen en draagkracht hiertoe faciliteren, durven denken buiten de bekende paden. Communicatie is hierbij idealiter open, onderzoekend, eerlijk en present.
In leiderschap is het belangrijk je communicatie aan te passen op de situatie. Als de communicatie (onbewust) niet passend is, dan is de kans relatief groot dat er verwijdering ontstaat tussen de leider, de situatie en de mensen die hij of zij begeleidt.
De eén communiceert meer doeltreffend in een chaotische situatie. De persoon heeft bedreiging eerder meegemaakt, weet hoe te handelen in de intensiteit van een chaotische situatie of is gepokt en gemazeld in het nemen en houden van controle over een situatie, speelt deze rol sinds jaar en dag. Karakterverschillen zijn van betekenis, opgedane ervaringen, cultuur en systemische invloeden nog meer. De ander heeft een hoge tolerantie voor onzekerheid, voelt zich thuis in ongemakkelijke emoties (in zijn of haar eigen lichaam en lichamelijke gewaarwordingen) en voelt goed aan welke sociale verbinding welke benadering behoeft om iedere betrokkene te faciliteren in groei, wijsheid en praktische stappen. Deze persoon heeft waarschijnlijk ervaring in een grote variëteit van contexten, denkt multiperspectivistisch, kan waarden relateren aan gevoelens, is flexibel en assertief in het onderscheiden van verantwoordelijkheid en invloedssferen. Dit is iemand die weet dat er veel tegengestelde belangen zijn, dit niet zozeer als een debat opvat, eerder als gezamenlijke speelruimte en kookpot van voor ieder belangrijke waarden.
Weer een ander voelt zich senang en in flow in een situatie die relatief voorspelbaar is, qua uitdaging op cognitief niveau best hoog, maar regulier - een situatie waarin communicatie ook relatief gestroomlijnd en geprotocolleerd is. Nog weer een ander vindt het prettig om zo min mogelijk bezig te zijn met communicatie als zodanig en focust zich graag op de taak voorhanden, een taak die aandacht vraagt maar geen extra leerproces of ingewikkeld overleg.
Leiderschap bestaat voor een groot deel uit een communicatief aspect. Sommigen zullen zover gaan te stellen dat leiderschap alleen maar communicatie en contact bevat. Belangrijk is communicatie zeker en dat is ook goed voelbaar. We luisteren niet alleen naar de woorden, maar voelen vooral ook de intonatie, gezichtsuitdrukkingen en ritmiek van de communicatie. Als de communicatie past bij de situatie, kunnen we openstaan voor de gecommuniceerde strategie en gaan we vanuit openheid en vertrouwen het contact aan. Omdat situaties vaak wisselen in mate van chaos, complexiteit, gecompliceerdheid en voorspelbaarheid, is het zinnig om meerdere communicatiestrategieën te leren en vooral ook bewust te leren zijn van deze wisselingen in de situatie, zodat de communicatie hier ook op aangepast wordt. Dit is soms lastig, want gevoelde druk om te presteren, vermoeidheid, rolpatronen en gewoontes hebben allen effect op het bewustzijn en de cognitief-emotionele reikwijdte van een leider, diens communicatie en de gepastheid daarvan in de (huidige) situatie en het proces. Er wordt vaak naar de leider gekeken als iemand met opluchtende oplossingen maar ondertussen kan het net zo goed zijn, dat leiderschap in de gegeven situatie vraagt om contact met te maken met de inherente onzekerheid zodat de authenticiteit van de leider, de draagkracht en inventiviteit van de betrokken personen ook op de voorgrond komen te staan. Zo voelen we ook realiteitszin in de houding van de leider en respecteren we hem/haar om diens zicht op en doorleefd begrip van de complexiteit. We begrijpen dat de situatie vooralsnog onoverzichtelijk is, maar dat dit geen falen van de leider betreft. Het noopt tot nadenken wat we zelf kunnen doen, gegeven de onzekerheid. Dat durven we dan ook, omdat we ons verbonden voelen in de onzekerheid - er is een sociale behoefte vervuld.
Herken je deze thematiek in je persoonlijke leven? Wanneer vraagt een situatie om (zelf)leiderschap en welke communicatie is dan passend? Is het inzichtelijk om hierbij gebruik te maken van woorden als “chaos” of “complexiteit”, zodoende nuanceverschillen tussen situaties te herkennen?